Studija koja je pred čitaocem urađena je na bazi dosadašnjeg iskustva i nalaza naše organizacije koji su se gradili kroz brojne sprovedene monitoringe izbornih procesa u Crnoj Gori, ali i u drugim zemljama, sa posebnim naglaskom na period 2016-2023. Nalazi i preporuke se naslanjaju na dosadašnje izvještaje koje je naša organizacija objavila, ali i predstavljaju nadgradnju nekih od njih.

Posebnu zahvalnost dugujemo Britanskoj ambasadi u Podgorici, koja je ne samo podržala objavljivanje ove studije, već cijeli projekat koji je uključio i podršku monitoringu predsjedničkih i parlamentarnih izbora 2023. godine.

Od svog osnivanja CeMI, kontinuirano, ukazuje na potrebu i poziva na reformu izbornog okvira. Nažalost, izmjene izbornog okvira su se dešavale na netransparentan način kao dio političkih pregovora uslovljenih nekom tada trenutnom političkom krizom i bile nedovoljne stvarnim potrebama.

U posljednjim izvještajima OSCE ODIHR više puta je ponovljena ključna preporuka da Crna Gora sprovede sveobuhvatnu i inkluzivnu reformu izbornog okvira. Isto su tražile i dvije crnogorske tradicionalne organizacije koje nadgledaju izbore (CeMI i CDT).

Postojeći saziv parlamenta je formirao radnu grupu (mart, 2024) u čiji rad je uključeno 5 predstavnika nevladinih organizacija i akademske zajednice uključujući i predstavnika CeMI-ja. Izbor ovih predstavnika predstavlja napredak u odnosu na odluke prethodnog saziva parlamenta.

Najavljena izborna reforma predstavlja priliku da kao društvo odgovorimo zahtjevima EU i napravimo korak bliže okončanju pregovora o crnogorskom članstvu u EU te otklonimo primjedbe na sprovođenje izbornog procesa.

CeMI se zalaže da reforma obuhvati i izmjenu izbornog sistema. Sa jedne strane treba omogućiti biračima da mogu dati glas za individualnog kandidata, a ne samo za kandidatsku listu, čime bi se unaprijedila odgovornost i kvalitet rada poslanika u crnogorskoj skupštini.

Sa druge strane treba omogućiti da se tretira i pitanje načina selekcije kandidata za poslaničke funkcije, koji treba da bude urađeno na demokratski način, kao i demokratski izbor partijskog rukovodstva.

Izborna reforma bi kada se govori o izbornom sistemu trebala da ojača ulogu birača u izboru poslanika, ali i članova partija prilikom izbora kandidata za poslanike, odnosno donošenja odluka u partijama.

U CeMI-ju vjerujemo da ovom studijom dajemo značajan doprinos daljem procesu izborne reforme.

Struktura studije prati strukturu izvještaja o nadgledanju izbora CeMI-ja koje naša organizacija objavljuje nakon sprovedenog monitoringa. Preporuke na kraju studije prate organizaciju studije.