U Crnoj Gori, poziciju predsjednika političkih stranaka, karakterišu značajna koncentracija moći, veoma izražena ovlašćenja i mogućnosti djelovanja koje crpe iz statutarnih odredbi, ali vrlo često iz neformalnih izvora moći, saopšteno je na panelu Centra za monitoring i istraživanje (CeMI).

Ta nevladina organizacija predstavila je danas nalaze istraživanja o prezidencijalizaciji političkih partija u Crnoj Gori, u kojem su analizirali pitanje centralizacije rukovodstva i ovlašćenja predsjednika Demokratske partije socijalista (DPS), Socijaldemokratske partije (SDP), Socijalističke naorodne partije (SNP), Bošnjačke stranke (BS), Nove srpske demokratije (NOVA) i Pokreta za promjene (PZP).

Izvršna direkrtorica CeMI-ja, Nikoleta Tomović, kazala je da se u praksi dešava da predsjednici partija, uslijed nedostatka statutarnih rješenja, crpe moć iz neformalnih izvora.

„Time objašnajavamo činjenicu da statutarnim rješenjima predsjednik DPS-a nema jaka ovlašćenja, dok u praksi imamo drugačiju situaciju. Konstatovali smo da blaže verzije prezidencijalizma imaju DPS, SDP i SNP, pri čemu predsjednik SDP-a ima mnogo veća ovlašćenja u izboru članova izvršnih organa partije, ali i u procedurama selekcije kandidata“, rekla je Tomović u PR Centru.

Za razliku od tih partija, kako je navela, statuti PZP, BS i Nove srpske demokratije ne propisuju veća ovlašćenja svojim predsjednicima po ovom pitanju.

„Ukoliko analiziramo ovlašćenja predsjednika političkih partija u domenu izbora članova izvršnih organa, najveća ovlašćenja imaju predsjednici SDP-a i SNP-a“, kazala je Tomović.

Prema njenim riječima, predsjedici partija u Crnoj Gori uživaju veliku podršku partije, posebno u onim partijama u kojima se zvaničnici partije ne biraju od predstavničkih tijela.

„Međutim, bez obzira na nadležnosti i obim ovlašćenja koja su im delegirana Statutom ili nekim drugim partijskim aktom, gotovo sve političke partije prepoznaju po svojim predsjednicima koji na neki način simbolizuju samu partiju. Posebno je to izraženo kod onih političkih partija čiji predsjednici zauzimaju značajne političke pozicije u izvršnoj i zakonodavnoj vlasti, bilo na lokalnom bilo na nacionalnom nivou“, istakla je Tomović.

Koordinatorka projekata u CeMI-ju, Dubravka Popović, kazala je, predstavljajući nalaze istraživanja partija koje su nedavno osnovane, da je uticaj predsjednika u slučaju Demokratske Crne Gore srednji do visok, iz razloga što, kako je pojasnila, ima veliku mogućnost da predlaže kandidate u velikom broju izvršnih tijela.

„Kada je u pitanju Demos, uticaj predsjenika je visok i u velikoj mjeri je izražen u odnosu na sve kategorije unutarpartijskih struktura, dok kad je u pitanju Građanski pokret URA, uticaj je definisan kao nizak do srednji, jer predsjednik u samo nekoliko organa ima mogućnost da daje predloge“, navela je Popović.

Ona je kazala da je CeMI-jev zaključak da, u slučaju novih partija, postoji tendencija da se u određenoj mjeri oponašaju partije koje imaju izraženu moć u društvu i koje su dominantne u smislu da vrše vlast duži niz godina.

„Možemo konstatovati da u crnogorskom društvu partije oponašaju partijski sistem sa dominantnom partijom“, istakla je Popović.

Dritan Abazović iz Garađanskog pokreta URA kazao je da je potpuno je nevažno šta piše u statutu partija.

„To ću reći iz ličnog primjera bivše stranke, to je potpuno nepotrebna stvar, da li u statutu DPS-a stoji da predsjednik ima ova ili ona ovlašćenja. Džaba vam ovlašćenja ako nemate ljude od uticaja, ako nemate ljude koji su autonomni“, smatra Abazović.

On je poručio da moraju da postoje autonomni pojedinci koji, kako je ocijenio, mogu uticati na veći stepen demokratije u Crnoj Gori.

Koordinator projekata u CeMI-ju, Marko Savić, ocijenio da se nakon parlamentarnih izbora, crnogorski partijski sistem tranformiše nanovo u polarizovani pluralizam.

Nakon parlamentarnih izbora, kako je podsjetio, o većini su odlučivale partije sa izuzetno malom podrškom birača, „a sa velikim ucjenjivačkim kapacitetom“.

„Nije moguće predvidjeti da li će trend fragmentacije parlamenta da se nastavi, ali možemo konstatovati da tom trendu odgovara izborni sistem koji je u upotrebi Crnoj Gori – listovni proporcionalni izborni sistem sa jako niskim izbornim pragom od tri odsto, kao i snažne mjere afirmativne akcije prema partijama koje zastupaju nacionalne manjine“, naveo je Savić.

Panel je organizovan u okviru projekta „Komparativna izborna studija za područje Balkana“.